155 duizend euro. Dat is wat de Gemeente Terschelling de klokkenluider betaalde om te zwijgen, blijkt uit vertrouwelijke documenten in handen van de Volkskrant.
Op basis van interne e-mails, brieven, juridische stukken en geheime documenten reconstrueerde de Volkskrant in de krant van vandaag het klokkenluidersdossier op Terschelling.
Op donderdag 9 augustus 2012, hartje zomer en het gemeentehuis is verlaten, rekent de 54-jarige accountant van de afdeling Financiën rustig aan de cijfers voor het komende jaar, als hij ontdekt dat er iets niet klopt: er is een tekort van drie ton.
In grote lijnen wisten we al wat er allemaal speelde in het klokkenluidersdossier, maar de Volkskrant kent veel meer details.
De begroting blijkt op een aantal punten niet te kloppen: de uitbesteding van afvalinzameling naar Omrin en de overdracht van de ict-organisatie naar Leeuwarden zijn allebei een ton duurder geworden dan gedacht. Ook is er een onverwerkte bezuiniging die een niet begrote ton kost.
De accountant van de gemeente, die er nog maar drie jaar werkt, maar wel geliefd is bij zijn collega’s, ziet maar één uitweg: de salarisbegroting. De gemeente Terschelling huurt veel extern personeel in, waardoor de salarisbegroting ‘ondoorgrondelijk’ wordt. “Het is de enige post waar de gemeenteraad weinig zicht op heeft”, mailde de klokkenluider volgens de Volkskrant naar zijn collega’s.
De 54-jarige accountant kan er ’s nachts niet van slapen en besluit de volgende ochtend zijn collega’s en burgemeester Jurrit Visser per e-mail in te lichten over de kwestie. “Ik herinner me dit gesprek niet. Zolang ik burgemeester was, waren de financiën op orde. Uiteraard waren er zorgen over de financiële toekomst. Terschelling is een kleine gemeente, die nogal wat aan de kapstok heeft hangen”, verklaart Visser tegenover de Volkskrant.
Er wordt een jaar niet meer gesproken over de kwestie, tot Rob Bats in 2013 aantreedt als tijdelijke burgemeester. Die krijgt eerst te maken met een wethouder die opstapt, maar daarna al snel met het tekort.
De klokkenluider uit zijn kritiek weer. Hij is inmiddels ’teamleider Ondersteuning’ geworden, maar doet ook zijn oude werk als accountant op de afdeling Financiën nog steeds, omdat er geen geld meer is om nieuw personeel aan te nemen.
De gemeente wil reorganiseren, om de cultuur waarin eilanders vergunningen en dergelijke via een achterdeurtje regelen, voorgoed te stoppen. Maar het loopt niet soepel. “De reorganisatie is ten onder gegaan in een jaarlijks tekort van drie ton”, meldt de klokkenluider.
Ook uit hij openlijk zijn zorgen over de overgang van vergunningsverlening van de gemeente zelf naar de FUMO, een externe partij. Er zou geen goede financiële onderbouwing voor zijn. Inmiddels is bekend dat hij gelijk had.
De gemeenteleiding ziet de kritische opmerkingen van de accountant als directe aanval en wijst hem erop dat hij als teamleider een ‘positieve grondhouding’ dient te hebben.
Maar dat is niet alles: een andere medewerker van Financiën krijgt in december 2013 een ‘outplacementtraject’ aangeboden. Officieel omdat hij niet lekker ligt op de afdeling, maar hij stelde ook kritische vragen over strandbewaking. De KNRM neemt deze strandwachttaak over van de gemeente en de gemeente krijgt een korting van 35 duizend euro. Bats beloofde de gemeenteraad dat deze in één keer afgeboekt zou worden.
Maar dat blijkt niet zo te zijn: Bats ontdekt dat de bonus over vijf jaar wordt uitgespreid. Hij eist van de accountant dat de rekening wordt aangepast. “Linksom of rechtsom ga ik ervan uit dat dit wordt gecorrigeerd conform intentie, afspraak en mandaat raad.”
De accountant weigert dit te doen, want de afspraak staat nergens op papier. Ook adviesbureau Ipa-Acon uit Haarlem, de vaste externe accountant van de gemeente, geeft aan dat wat de burgemeester vraagt niet kan.
Een week later wordt de accountant/klokkenluider met buitengewoon verlof gestuurd. Officieel: zijn motivatie, gedrag en werkwijze laten te wensen over. Bats ontkent dat de KNRM-kwestie ook meespeelt, maar de gemeente noemt het later in het juridische proces toch als ‘fouten in de jaarrekening’.
De 54-jarige medewerker van Financiën heeft inmiddels ook het eerder gevonden tekort uit 2012 weer aangekaart, en de gemeente wil koste wat het kost een rechtszaak aan de wal voorkomen. Eerst wordt hem 70 duizend euro geboden om te vertrekken, deels als rechtsbijstandvergoeding. Later wordt het bedrag verhoogd tot 155 duizend euro.
Burgemeester Bats laat vervolgens adviesbureau Ipa-Acon kijken naar de beweerde misstanden in de begroting. Inderdaad, hetzelfde kantoor steunde eerder de klokkenluider in de KNRM-kwestie. Bats wist dat volgens de Volkskrant niet.
Over dat betreffende rapport was al eerder het één en ander bekend geworden. Onderzoekers kregen niet alle stukken en mochten niet spreken met personeel van de gemeente.
Concreet bewijs voor het schuiven binnen de begroting wordt er dan ook niet gevonden, maar het kan ook niet uitgesloten worden. Verder onderzoek wordt aanbevolen. Bats vindt van niet en roept de fractievoorzitters bijeen in een geheime raadsvergadering. Daarin heeft hij aan dat de klokkenluider zich heeft vergist en de zaak daarmee rond is. De fractievoorzitters stemmen, zoals we al wisten uit eerdere berichtgeving, daarmee in.
Veel kritiek, ingezonden brieven en vragen van Plaatselijk Belang tijdens raadsvergaderingen volgen, maar het dossier blijft gesloten en geheim.
Zowel burgemeester Bats, inmiddels vervangen door Bert Wassink, als de klokkenluider hebben het eiland inmiddels verlaten.
Die laatste kreeg volgens de Volkskrant in een aantal zaken nog wel gelijk: in een officiële evaluatie is vastgesteld dat de overdracht van vergunningen naar de FUMO ‘om financiële redenen zeer problematisch’ was en de KNRM-korting, waarvan werd gezegd dat de accountant fout handelde, is toch uitgesmeerd over vijf jaar.